Een moment van stilte

13 juli 2009

‘Ga je trouwens nog eens mee: je loopt heel Groningen plat maar het meest enerverende beschermingsproject van Noord-Nederland heb je nog nimmer van dichtbij meegemaakt.’
Daar heeft Ben Koks natuurlijk wel gelijk in. Het wordt hoog tijd dat ik de ‘meest elegante roofpiet van het noordelijk halfrond!’ eens ga ontmoeten.

2009-07-13grauwekiekendief_4124Maandag 13 juli gaat het gebeuren. Ik sta ruim op tijd op zodat ik nog even wat over de Grauwe Kiekendief in de vogelgids kan opzoeken.
Circus pygargus, een kleine slanke kiekendief met lange, smalle vleugels, lange en smalle staart, vlucht veerkrachtig en sternachtig. Hopelijk herken ik hem als ik er een zie, want ik haal al die kieken door elkaar.

Om 8.30 uur komen we aan bij het ontmoetingspunt in de polder en leer ik de andere werkgroepleden van deze dag kennen: Hilbrand, de man die in Noord-Groningen in het veld de activiteiten coördineert, Madeleine, Jelle, Trudy en Erik, de ringer. Er wordt bijgepraat en daar nemen ze ruim de tijd voor.
Ondertussen weerklinkt de “kwartelslag” het opvallende geluid van kwartels.
“De vaak herhaalde kwartelslag, voorspelt de boer een droge dag.”

De teams worden ingedeeld. Ik kom bij Hilbrand in de auto. Ben vertrekt om te praten met landbouwers.
Hilbrand is een onderhoudende man en hij vindt het leuk om mij van alles uit te leggen. Hij praat aan één stuk door, behalve als hij eet.
Dankzij de beschermingsmaatregelen zijn er nu al 58 paar Grauwe Kiekendieven in Nederland. En dat terwijl ze al bijna helemaal verdwenen waren. Er zijn in Noord-Groningen 14 paartjes, waarvan er 10 broeden; in Friesland zijn er 5 paartjes, waaronder een bigamist. Die heeft zowel in Friesland als in Groningen een vrouwtje met jonkies. Hij sjouwt de hele dag met prooien de provinciegrens over en weer om beide dames tevreden te houden.

2009-07-13grauwekiekendief57Tientallen Torenvalken zitten fotogeniek op paaltjes of op de nestkasten van het waterschap. Overal vrolijke drupgeluidjes van de Kwartels om ons heen.
We parkeren de auto met uitzicht op de akker. ‘Meyer heeft een nest, dat moeten we uitlijnen.’ legt Hilbrand uit. ‘We wachten tot ze verschijnen, de man roept de vrouw uit de tarwe, dan vindt er meestal met een p.o.’tje (prooioverdracht) plaats en dan kijken we waar het vrouwtje in het graan valt. Daar zit het nest. Je zoekt dan in een rechte lijn een herkenningspunt aan de horizon. Vervolgens bel ik Erik, die loopt van achter het veld in naar mij toe, op mijn aanwijzingen iets meer naar rechts, of iets meer naar links, tot hij bij het nest is.’ Terwijl hij aan het vertellen is komt de man aanvliegen met een prooi in zijn klauwen. De vrouw vliegt op uit het graan en vangt zijn prooi op. Yes, nest gevonden!
‘Kan ík jou niet uitlijnen?’ vraag ik. Ik maak me graag nuttig. Dat vindt Hilbrand toch niet zo’n goed idee. Hij slaat het aanbod vriendelijk maar beslist af, hij heeft daarvoor toch liever iemand met meer ervaring.
Ondertussen is de man opnieuw verschenen, de vrouw vliegt op uit het graan en de man zwiept de muis op meters afstand naar haar toe.
‘Zag je dat? Hij smeet het van meters afstand naar haar toe! Tsjakka! Zo snel p.o.’tjes achter elkaar, dat zie je niet vaak! Mooi man!’Het is waarschijnlijk een nest met jonge kuikentjes, want als ze ouder zijn laat de vrouw zich vaker zien.Ze worden geringd voordat ze 28 dagen oud zijn, want daarna worden ze vliegvlug.2009-07-13grauwekiekendief_5838
Vóór Erik is gearriveerd heeft er al een derde p.o.’tje plaatsgevonden. Hilbrand is helemaal door het dolle heen. ‘Móói man!’
Op de aanwijzingen van Hilbrand loopt Erik het lijntje uit en komt dan terug.
Een nest met 2 jongen.
‘Ana mag van Ben mee het veld in.’ zegt Hilbrand. Dat is een hele eer, dus ik probeer me erg te gedragen. Erik en ik dragen samen de beschermingskooi. Erik voorop. Als hij merkt dat ik zijn tempo niet kan bijhouden houdt hij zijn pas in. Ik voel me echt een stads tutje. Als ik dan ook nog in de modder uitglijd en de kooi laat vallen staat mij het schaamrood op de kaken. Erik geeft geen kik. Onverstoorbaar geeft hij de plek aan waar ik de kooi moet neerzetten. Ik kijk om mij heen. Ik zie niks.
‘Waar is het nest dan?’ Hij wijst. ik duw de tarwe uit elkaar en op een meter afstand zitten twee witte donzen balletjes met de bekjes wijd open gesperd mij raar aan te kijken. Ooohh!

We zetten de kooi om het nest heen en Erik neemt de maten. Klauwlengte en gewicht om het geslacht vast te stellen, de vleugellengte voor de leeftijd. De vleugel groeit 1,2 cm per dag, dus dat is een redelijk betrouwbare schatting.
Op de weg terug loop ik voorop en dat is iets wat ik maar beter niet kan doen. Voor ik het weet staan we voor een sloot.
‘We zijn verkeerd gelopen. We moeten terug. Tenzij je over de sloot wilt springen.’ stelt Erik vast.
Daar is natuurlijk helemaal geen sprake van, want ik ben een stads tutje, dus ik loop terug, achter hem aan. We wachten om te kijken of de vrouw de bescherming om het nest accepteert. Zo niet dan wordt die weer weggehaald. Het duurt niet lang voordat ze weer bij haar kroost is.
We rijden terug naar de anderen voor overleg. Want hoewel er vrijwel constant onderling contact is via sms en telefoon moet er natuurlijk ook bijgepraat worden.

Hilbrand en ik zitten voor een akker waar eerder Grauwe Kiekendieven zijn gesignaleerd. Hij is nog steeds aan het vertellen. Als er weinig voedsel is kan het gebeuren dat de vogels niet gaan broeden. Als ze het tóch doen worden er meer jongetjes dan meisjes geboren. Dat is slim bedacht, want jongetjes zijn kleiner dan meisjes, dus daar hoef je minder voedsel in te stoppen. Dit jaar is een slecht muizenjaar, dan grijpen ze ook wel steltlopers, Graspiepers en Gele Kwikstaarten. Normaal gesproken heeft een nest 3-5 jongen. Nu ligt dat aantal lager. Ik maak aantekeningen in mijn boekje. Regelmatig komt er een sms of een telefoontje. Madeleine en Jelle hebben een mannetje. Erik en Trudy hebben een nest met 2 jongen. Ben heeft een rol gaas gekocht. Ze komen nu allemaal onze kant op.

Heel in de verte zien we uiteindelijk een p.o.’tje. We proberen om met de auto dichterbij te komen.
Dan zien we tenslotte het vrouwtje in het graan vallen. Nog steeds op een flinke afstand. Ze vertikt het verder om er uit te komen.
2009-07-13grauwekiekendief_5949Een boerenzoon rijdt langs met de auto. Ik maak even een praatje met hem om uit te leggen wat we aan het doen zijn. Het is tenslotte hún terrein waar we op staan. Ook dagjesmensen krijgen een uitvoerige uitleg en worden overstelpt met voorlichtingsmateriaal.

De hele ploeg is weer compleet en er wordt uiteraard van alles bijgepraat. Hans Hut, de fotograaf van de werkgroep, voegt zich bij ons en consumeert een Chinese noedelsoep. Het wordt aardig druk daar op die plek. En wat kunnen die mensen kletsen!
Regenwulpen laten hun bieb bieb bieb bieb bieb bieb bieb bieb horen.
Ik fotografeer de satellietzender die aan een baksteen is vastgebonden zodat ie niet kwijt raakt. 3000 euro, dat is geen kattenpis.

De vrouw Grauwe Kiekendief vliegt heen en weer. Ze sjouwt met allerlei nestmateriaal, maar laat het ook weer vallen. Wat kan dat betekenen? Ze valt ook op een andere plek neer dan waar we haar eerst zagen. En hoe moeten we daar komen? Dit vereist heel veel overleg. Uiteindelijk gaat Erik op pad en hij wordt uitgelijnd door Hilbrand. Sigaretje in de mond baant hij zich een weg door de tarwe.
Het is een nest met 3 jongen van 3 dagen oud. Er wordt geen bescherming omheen gezet. De moeder is te nerveus, ze zou de bescherming mogelijk niet accepteren. 2009-07-13grauwekiekendief_5999aEn het gewas
eromheen is heel dicht en daarmee slecht bereikbaar voor predatoren.

We gaan gezamenlijk verder op weg naar een nest waar een aantal dagen geleden bescherming omheen is gezet. De drie jongen zijn nu ongeveer 26 dagen oud. Erik en ik lopen er naartoe. Hij neemt de twee grootste onder zijn hoede en ik krijg de kleinste in mijn handen gedrukt.
‘Niet te hard knijpen, want dan doet ie het niet meer.’
Heel voorzichtig probeer ik het beestje niet dood te drukken.
De metingen worden verricht. Ik geef mijn vogeltje aan Jelle, zodat ik mijn handen vrij heb om te fotograferen.
Erik: ‘Ik wil een vrijwilliger.’ Ik kijk om mij heen. Iedereen heeft een functie, ik ben de enige met lege handen. Dus ik ben de vrijwilliger. Ik kniel op de grond, neem de vogel van Erik over en spreid zijn rechtervleugel uit zodat Erik er een wingtag aan kan bevestigen. Zelfde verhaal links. Ik ben doodsbenauwd dat ik de vogel laat ontglippen, maar hij laat alles gelaten over zich heenkomen.

Hilbrand, Trudy, Erik en ik rijden door naar een akker met een nest met twee jongen. We gaan er bescherming plaatsen. Trudy neemt meteen hupsakee de rol gaas op de schouder en wil de tarwe in lopen. Ontzettend stoer wijf is ze! Aan dat gewicht zou ik mij niet eens wagen. Maar Hilbrand wil ook wat te doen hebben en neemt het van haar over. Erik steekt een sigaretje op en loopt uiteindelijk samen met Hilbrand de tarwe in.
Het is een surrealistische omgeving. Zwarte luchten die fel afsteken tegen het geel van de tarwe.
De mannen komen helemaal verhit terug uit het veld. ‘Het is warm in die tarwe!’

2009-07-13grauwekiekendief_6012a

Ben is in Lauwersoog. Hij heeft de Friese bigamist opgezocht en gezien dat zijn Groningse bijzit in een veld met plat graszaad broedt dat bijna gemaaid zal gaan worden. De boer moet gewaarschuwd worden. En of we onze bestellingen door willen geven voor de patatboer.
Even later zitten we met onze patat met frikandellen boven op de dijk. Te kletsen natuurlijk. Iemand zegt: ‘Wat is het hier toch rustig!’
Daar moet ik wel een beetje om lachen, want ik heb nog geen enkel stil moment meegemaakt vandaag, behalve dan als Hilbrand aan het eten was.

2009-07-13grauwekiekendief_6029a

We breken op. We gaan een adult vangen en de satellietzender plaatsen.
Terug naar de akker van Remt Meyer. Ben belt met hem om hem te waarschuwen en om te vragen of hij erbij wil zijn. Hij wil komen als we de vogel gevangen hebben.
De voorbereidingen worden getroffen. Er wordt nu weinig gepraat. Iedereen weet wat hij te doen heeft, behalve ik.
Ben: ‘Ana, jij gaat met Erik en mij mee.’ Ik heb geen idee wat er gaat gebeuren. De twee mannen lopen het pad op, ter hoogte van de plek waar het paartje hun nest heeft. Ze trekken er een mistnet op. Ben zet de opgezette Bruine Kiekendief , met de naam Thomas, ervoor. Iedereen trekt zich ver terug van de plek.
Ben: ‘Ana, jij gaat bij Erik in de auto.’
Ik weet niet wat voor lens ik mee moet nemen. Voor de zekerheid neem ik ze allemaal maar mee en stap bij Erik in de auto. Alle anderen zijn vertrokken.
We rijden heel langzaam door het hek het pad op en stoppen enkele tientallen meters voor het mistnet. Erik zet de motor uit.
We wachten. En dit is het eerste moment van stilte vandaag.

Het duurt niet lang voor het vrouwtje een aanval doet op Thomas.
Ik zit op de eerste rang!
Op slechts een paar meter afstand zie ik hoe een vrouwtje Grauwe Kiekendief een aanval doet op een Bruine Kiekendief om haar nest te beschermen. Ze raakt het mistnet en Erik rent naar buiten. Tevergeefs. Ze weet te ontsnappen. Erik weer terug. Ze houdt echter niet op om aan te vallen. Ik ben helemaal verbijsterd . Ik vergeet al mijn lenzen. Ik kan sowieso niet fotograferen door de voorruit van de auto en dat is maar goed ook. Gebiologeerd kijk ik naar dat vrouwtje dat haar jongen verdedigt. Ze scheert telkens rakelings langs het mistnet. Bloedstollend!
Daar verschijnt de man. Hij stort zich met kracht op Thomas en is in het net gevangen.

2009-07-13grauwekiekendief_6100aErik rent uit de auto naar het mistnet. Ik kom weer bij zinnen. Wat moet ik doen? Om foto’s te maken heb ik de verkeerde lens op de camera. Ik had de 300 mm moeten hebben. Maar ik durf ook niet goed uit de auto te komen, uit angst dat de vogel door mijn actie ontsnapt. Maar misschien moet ik Erik helpen, want hij zit ook nog met Thomas, die kan daar niet blijven staan.
Maar Erik loopt al met Grauwe en Bruine Kiekendief tevreden lachend terug naar de dijk. Wat een klein beestje! En wat een gele ogen!
Een zucht van opluchting.

Iedereen is uitgelaten en blij. High Five! Mooi man! Het is een ‘eigen’ vogel, geel 1A, in 2007 als jong geringd.
Metingen worden verricht, foto’s geschoten. Hans zit zo’n beetje bij Erik en Ben op schoot met zijn camera. Dat zou ik ook wel willen, maar zo goed ken ik Ben en Erik nou ook weer niet.
Boer Meyer wordt verwittigd van de vangst en komt direct met zijn vrouw aangereden. Ben drukt hem de vogel in de handen.’Hij gaat Remt heten, naar jou.’
‘Jij weet ook hoe je een boer moet paaien!’ Maar Remt vindt het allemaal hartstikke leuk. Hij neemt voorzichtig de vogel over en geeft hem vervolgens een, twee, drie de vrijheid terug.
Born to be free. Want daar gaat het allemaal om.
We gaan naar huis.

2009-07-13grauwekiekendief_6135aBen moet nog even bij een boer langs om te waarschuwen dat er een nest in zijn graszaadveld zit.
Hij vertelt hem over de Friese bigamist.
‘Zijn dan niet álle mannen dat? reageert de boer met een schuin oog naar mij. Ik mompel iets van poly. Niet zo bescheiden!

Terug op weg naar Groningen. Het is laat geworden. Tegen tienen. Ondertussen belt Ben enthousiast met zijn vriend en grauwekiekendiefman uit Nieder-Sachsen.
‘Wir haben das erste Vogel mit ein Satellitsender!’

Als je lid wilt worden van de werkgroep Grauwe Kiekendief moet je een boterhamtrommeltje, een mobiel, een klapstoeltje en hele hoop geduld hebben. Je moet van gezelligheid en bijpraten houden, zorg willen dragen voor de natuur en de Grauwe Kiekendief in het bijzonder en je in een landbouwer kunnen verplaatsen.
Dat laatste is voor mij natuurlijk een fluitje van een cent, als kleindochter van een boer.

Ana

EPILOOG

Zondag 19 juli: ‘O ja wat wel aardig nieuws is: dit jaar hebben we in NL de magische grens van 60 paar gehaald. Voor het eerst in c. een halve eeuw. Een dat terwijl de Grk medio eind jaren '80 bijna uitgestorven was.’
Maandag 20 juli: ‘Aantal opgelopen tot 61 paar nu, da's niet zomaar een record maar een doorbraak. In 40 jaar niet meer gr kieken als nu, en dat in een mager muizenjaar..’

____________________

Links: